Najczęściej spotykanym materiałem jest oczywiście stal, która składa się z różnych pierwiastków spełniających określone funkcje:

węgiel – od niego zależna jest twardość i wytrzymałość po zahartowaniu. W stalach narzędziowych waha się w granicy 0,3 do 1,5%
chrom – 1,5% obniża temperaturę hartowania i umożliwia chłodzenie olejem, większe ilości w stali sprzyjają nierdzewności (do 18-19%)
mangan – wiąże ze sobą siarkę tworząc siarczki manganu, dodawany w niewielkich ilościach
molibden – w małych ilościach poprawia hartowność stali oraz zwiększa jej odporność na zginanie i rozciąganie
kobalt – umożliwia hartowanie stali w wyższych temperaturach
nikiel – obniża temperaturę hartowania w oleju, zwiększa wytrzymałość i twardość
wanad – tworzy trwałe i twarde węgliki wanadu i poprawia odporność na ścieranie
tytan – tworzy trwałe węgliki tytanu i hamuje rozrost ziarna, daje odporność na wysokie temperatury, w małych ilościach zmniejsza także kruchość stali
krzem – 1,5 – 3% zwiększa sprężystość stali, usuwa zanieczyszczenia
siarka i fosfor – zanieczyszczenia
Najpopularniejsze stale wysokowęglowe

O1 – doskonała stal, twarda i długo trzymająca ostrość. Łatwo rdzewieje, używana m.in. przez firmę Randall i Mad Dog.

Carbon V – wysokowęglowa stal, używana przez firmę Cold Steel, łatwo rdzewieje.

1095 – często spotykana stal, która świetnie sprawdza się na nożach roboczych. Łatwa w ostrzeniu.

A2 – wyśmienita stal, ceniona za swoją twardość i długie trzymanie ostrości. Rdzewna. A2 używa m.in Chris Reeve.

M2 – stal maszynowa, dobrze znosi wysokie temperatury, stąd jest często wykorzytywana w przemyśle. Jak każda stal wysokowęglowa, łatwo rdzewieje. Używana m.in przez Benchmade.

D2 – określana czasem mianem „semi stainless”, jest najbardziej odporną na rdzę stalą wysokowęglową, co zawdzięcza 12% zawartości chromu. Twarda i stosunkowo wolno się tępi.
Najpopularniejsze stale nierdzewne

420 – za sprawą niskiej zawartości węgla (>0.5%) jest miękka i szybko się tępi. Używana głównie w tanich nożach.

440A – 440B – 440C – dzięki wyższej zawartości węgla, wszystkie trzy stale są twardsze i lepiej trzymają ostrość. W porównaniu do 420 – 440A jest najbardziej odporna na rdzę, a 440C najmniej, jednak z wszystkich trzech stali ta ostatnia ma właśnie najlepsze parametry.

AUS-6 – AUS-8 – AUS-10 – japońskie odpowiedniki stali 440A, 440B i 440C, jednak z dodatkową domieszką wanadu, który poprawia ich wytrzymałość na ścieranie.

8Cr13MoV – chiński odpowiednik stali AUS-8. Łatwo się ostrzy. Stosowana chociażby przez Spyderco, Benchmade, Kershaw.

N690 – nierdzewna stal produkowana przez firmę Bohler. Jakością zbliżona do stali 440C.

ATS34 – 154CM – nowoczesne i bardzo popularne stale. ATS34 pochodzi z Japonii, podczas gdy 154CM jest produkcji amerykańskiej. Dobrze trzymają ostrość, są w miarę twarde i odporne na rdzę (ale nie tak, jak 440C). Używane przez większość najlepszych firm.

GIN-1 – stal, która w porównaniu do ATS34 posiada nieco mniej węgla, chromu i sporo mniej molibdenu. Używana przez Spyderco.

VG-10 – stal ta powstała w Japonii (Takefu Special Steel co. Ltd) i tylko tam jest produkowana. Wstępnie miała to być stal głównie na noże kuchenne, jednak znalazła swoje miejsce również w innych nożach użytkowych.

Sandvik 12C27 – szwedzka stal nierdzewna o zawartości węgla na poziomie 440A.

ATS-55 – używana przez Spyderco. Parametry nieco gorsze od ATS34 za sprawą mniejszej zawartości molibdenu.

BG-42 – stal podobna do ATS34, ale ma dwa razy więcej manganu i 1,2% wanadu, więc jest twardsza i wolniej się tępi.

CPM 440V – stal niezwykle odporna na tępienie i ścieranie, ale krucha. Bardzo długo trzyma ostrość, ale i ciężko się ostrzy.

S30V – popularna i dobra stal. Używana m.in przez Chrisa Reeve.

S35VN – to wytwarzana w USA ulepszona wersja znanej i popularnej stali S30V. Dzięki dodaniu niobu i drobniejszemu ziarnu uzyskano zwiększoną odporność na wykruszania i łatwiejsze ostrzenie przy zachowaniu takiej samej odporności na korozję.

ELMAX – chromowo-wanadowo-molibdenowa nierdzewna stal proszkowa, charakteryzuje się dużą odpornością na zużycie.

Inne materiały wykorzystywane na głownie noży

TYTAN – materiał niemagnetyczny, lekki i twardy, choć podatny na ścieranie. Całkowicie nierdzewny.

TALONIT– niemagnetyczny, odporny na ścieranie i rdzę.

DWUTLENEK ZYRKONU (ZrO2) – materiał jest prasowany do kształtu noża i spiekany. Długo trzyma ostrość, ale jest bardzo kruchy (praktycznie jak szkło).

Nóż to narzędzie i jak każde używane narzędzie, co jakiś czas wymaga serwisu.

Jak przeprowadzić prawidłową konserwację?

Zapraszamy do lektury.

 

W nożach ze stałą głownią czynności konserwacyjne są minimalne i ograniczają się praktycznie do porządnego umycia całości (głownia, jelec, rękojeść), zwłaszcza gdy nóż używany był np. do oprawiania zwierzyny. Mycie przeprowadzamy pod bieżącą wodą, z odrobiną dowolnego detergentu. Po dokładnym umyciu i kontroli, czy wszystkie zabrudzenia zostały usunięte (zwracamy szczególną uwagę na miejsca połączeń, otwory na linkę), nóż wycieramy do sucha.

 

W zależności z jakiej stali nóż został wykonany, warto poświęcić również chwilę uwagi samej głowni zwłaszcza gdy wykonana jest ze stali węglowej podatnej na korozję. Konserwacja polega na przetarciu głowni szmatką z odrobiną oleju. Olej dobieramy w zależności od zastosowania noża, gdyż np. do noża mającego kontakt z żywnością nie używamy olejów syntetycznych. Używamy wówczas olejków naturalnych, np. arganowego, jojoba. Gdy nóż kontaktu z żywnością mieć nie będzie, możemy z powodzeniem użyć środków do konserwacji broni – Ballistol, Brunox czy też PKB.

 

Pochwy z tworzyw sztucznych możemy przepłukać wodą z detergentem oraz przeczyścić kawałkiem waty nawiniętej na cienką listewkę. Po czyszczeniu pochwę należy wysuszyć przed włożeniem do niej noża.

 

Pochwy skórzane najczęściej są impregnowane, więc nie ma ryzyka, iż wsiąkną w nią płyny utrojowe. Czyszczenia polega na przetarciu pochwy wilgotną szmatką, wysuszeniu, a następnie pokryciu środkami do pielęgnacji skóry (tłuszcz do konserwacji i impregnacji), które chronią skórę przed wilgocią.

 

Pochwy z tkanin syntetycznych możemy myć w wodzie z detergentem. Jeżeli istnieje możliwość, to możemy wyjąć z niej usztywniającą wkładkę. Po umyciu suszymy.

 

Noże składane wymagają większej uwagi, ze względu na swoją skomplikowaną budowę. Podstawowe czyszczenie wykonujemy wodą z detergentem przy pomocy szczoteczki do rąk. Brud z zakamarków doskonale usuwa się przy pomocy patyczków do uszu, bądź miękkich wyciorów do fajki.
Po umyciu i wysuszeniu warto przesmarować oś główną, aby poprawić pracę głowni. Do tego celu również można użyć oleju jojoba, Victorinox (kontakt z żywnością), bądź olejów syntetycznych (TUF GLIDE, MILITEC-1). Pamiętać jednak należy, aby oleju było naprawdę niewiele, gdyż nadmierna ilość powoduje przyklejanie się kurzu i źle wpływa na płynność mechaniki. Dlatego po naniesieniu oleju warto odczekać chwilę, a następnie nadmiar zebrać kawałkiem papierowego ręcznika.

Należy pamiętać, iż większość producentów rozkręcenie noża uważa za złamanie warunków gwarancji!